Dr. Joachim (kotolu, gibang) pinapatahak ‘Simbolik’ Kinapatahakan Ababayan Resolusi I-HIJAU kuminaa songulun mantad Upisor Eksekutif id ababayan dilo’, om sinasi’ dio’ Safar (kaapat, wanan) dii Dr. Jamili (kotolu, wanan).
KOTA KINABALU: Inggisaman monoibau kosimbanon tawan kiguno poindalanon miampai pogiuhupan om aadas, ka di Kumoduo Boyoon Montiri, Datuk Seri Dr. Joachim Gunsalam.
Ka disio, tonggungan kiguno saanon do oinsanan bohogian id inggisaman papatantu’ kotilombuson sinakagon noondo om timpu dumontol.
“Otumbayaan tokou do kunci montok manalasai kokusutan tawan nopo nga’ id kopongingkurian kopoiduan om kosimbanon mogigiyon montok manamong kotilombuson sandad posorili’,” ka di Dr. Joachim po nogi’ Montiri Koporintaan Koiyonon om Pomuwalaian ontok pinopoimagon Ababayan Festival “I-Hijau KKTP: Inisiatif HIJAU KKTP, Aspirasi Sabah Maju Jaya 2023” id Longkod Konvensyen Sompomogunan Sabah (SICC), do hiti di tadau baino’.
Nokopogulu, minoboros isio, pomogunan masaan potoguang do fasa ‘Climate Emergency’ miagal do liyud monigowo, koingkawason om kolosuon pomogunan nogi’ tongus osiau i kapanahak waya’ miampai mitilombus kumaa karaagon harata, kogogonopan ginumuan om karaagon sandad.
Suai mantad dilo’, ka disio, kosimbanon linasu’ di atalang nga’ okito nogi’ id koiyonon kopotundaan opidot i aiso’ koiyonon otomou i koowit kumaa waya’ ‘pulou haba’.

Dr. Joachim (tanga’), Safar (kaapat, wanan) om i Dr. Jamili (koduo, wanan) guminambar pongingitanan ontok minooi intong pokikitanan Lanskap id ababayan dilo’.
“Hal nopo diti nga’ i kiguno tokou soibahan om kiguno poindalanon do oinsanan nayatan mongingigit tonggungan montok no do kotilombuson pososorili’ tokou do poingiyon. Kiguno tokou haro tonggungan om kopurimanan di akawas id inggisaman monoibau, mongingkuri’ om mongilag waya’ araat waya’ kosimbanon tawan di atalang,” ka disio.
Iti, ka disio, kopiongoi di Hontolon Kopoburuan Lestari (SDG) Tinaru-Tinaru Misompuru i wookon dilo’ id suang Hontolon 11: ‘Sustainable Development and Communities’ ilo’ nopo nga’ poposodia’ kogogonopan di poinpuli, oumolig, aanu mongingiyon om pointatap; Hontolon 13: ‘Climate Action’ ilo’ nopo nga’ maganu laang montok monoibau kobolingkahangan kosimbanon tawan om waya’ dilo’, Hontolon 15: ‘Life On Land’ ilo’ nopo nga’ kopomogompian om koponondulianan intodonon sandad posorili’ montok manamong kopogisusuaian ekosistem om tataba’ sandad.
“Nga’, hontolon ngaawi’ diti opupusan no doid boros om id karatas do aiso’ laang tokou toinsanan.
“Mantad no dilo’, kooturan koporintaan papatantu’ koposodian bobos okuri’ 10 pihatus osinggawa’ kumaa popoburu’ kopiongoi di koposodia’an pososorili di osimbayan. Suai ko ilo’, kopoindalanan miagal do ‘Indeks Bangunan Hijau (GBI)’ pasarabakon doid pomomonsoi tumanud konsep kotilombuon hinombo o ginoris, waig om kogogonopan oguno do poinsonong, ka disio.
Pinosotol nogi’ disio do koponsolon ponorisidan tawan om pomomonsoi okon ko’ kumaa nopo do toisoiso’ koiyonon.
“Kiguno tokou mintong mantad sunduk di lobi poinpuli, sabaagi poiradan pomomonsoi do ‘Smart City’ i piniamung do sistem piromutan mamanau gakod om mimbosikol, sistem talun-alun om padsakaian i kikonsep do HIJAU.
“Wookon konsep HIJAU di komoyon nopo nga’ miagal do pendigitalan lestari om komponen HIJAU id pomogunaan sistom sumbu solar, sistom kopongonuan waig rasam, ‘material’ di otogop waig (permeable paving), pomogunaan 5R ilo’ nopo nga’ ‘Refuse’, ‘Reduce’, ‘Recycle’, ‘Reuse & Recovery’ om sopiagal dilo’… okon nopo ko ilo’, kapambayaran om kopoopuan HIJAU montok projik kopoburuan po’ompus om osuau tawan, kaampai no maya’ pisokodungan koporintaan om swasta, gunoon kopio.”

Dr. Joachim (tanga’) om i Safar (wanan) ontok minokinongou kopointalangan ontok pinapaharo kinotombuluyan pokikitanan SMJ i nakaampai id Ababayan Festival I-HIJAU: Inisiatif Hijau KKTP, Aspirasi Sabah Maju Jaya 2023.
Tumanud di Dr. Joachim, tonggungan Bohogian Kikuasa’ Nokoiyonon (PBT) id tikid watas nga’ oponsol nogi’ kopio montok monuridong kakadayan om pongingiyonon tulun osimbayan, oumolig, atahan om ogirot.
Ka disio, pamalanan id tikid watas kiguno mimpau kumaa ponginsomokan kogogonopan otomou montok mongingkuri’ waya’ pulou haba om mongingkuri’ kaantakan kadaaton i poinggompit do kotutudan, pagagadau om liyud.
“Inggisaman manahak kapabantaan kohondot tonggungan id kopoburuan lestari kumaa pososorili’ otomou om aanu mongingiyon, nogi’ papawara’ inggisaman HIJAU kumaa oinsanan, mositi’ no do po’ompus kaampai no kotinanan koporintaan, swasta, kotinanan balajaran nogi’ tulun ginumuan,” ka disio kawagu.
Miagal di pinalan id suang Palan Kopoburuan Hontolon Sabah Maju Jaya kumaa kopoburuan lestari, ka disio, toilaan om pomogunaan HIJAU oponsol kopio id inggisaman mongingkawas kopulokison PBT do mamalan kopoburuan id koiyonon diolo’ sompoopori.
Kohondot dilo’, ka disio, ababayan Festival ‘I-HIJAU KKTP’ diti pinaanjur sabaag iiso’ mantad laang montok kotilombuson nubasanan otomou i monokodung Kopoburuan Lestari (Sustainable Development), Hontolon Sabah Maju Jaya – Palan Kopoburuan SMJ 1.0: 2021-2025, ‘Dasar Lanskap’ Pogun Sabah om Inggisaman KKTP kumaa Mogigiyon Osiriba’ Karbon.
“Orohian oku poposorou kawagu, di ko 2tw Kohopod om Iso’ 2022, pitimungan Nuludan Montiri nakaakun montok mamaramit Dasar Lanskap Pogun Sabah sabaagi inggisaman popoloting rikoton id nayatan pogun montok papatantu’ kopoburuan lanskap pogun di osonong, oulud miampai pongungulud lanskap poinpoopori nogi’ pososorili’ di ogompi’.
“Maya’ palan karaja’ komontirian id siriba’ katatapan diti do tohuri, palan inggisaman ngaawi’ HIJAU tilombuson papagaras,” ka disio.
Okito disio ababayan Festival I-Hijau KKTP nopo nga’ kopihunung kopio sabaagi pongunsuban kumaa ‘surupukaraja’ kopoburuan kumaa mogigiyon kaanu mongingiyon’.
“Oponsol kopio yati’ do moboros karait surupukaraja’ koporintaan om kopoinsingubasan mogigiyon osiriba’ karbon kaanu monguhup mongimbulai pososorili’ iyonon poingiyon di lobi kopoinsanang.
“Otumbayaan oku ababayan miagal diti oponsol kopio om kitonggungan sabaagi kosiwatan montok miolon tuwa’ pomusarahan, pibabarasan, ponorisidan om piromutan miampai abaal mooi do kopinsingilo nubasanan bobos osonong monotk monoibau kobolingkahangan pomogunan do noondo diti. Id suang forum ababayan diti, komontirian minagalap tongo’ mononomboros mantad pipiro kotinanan i kosudong montok pinopoilang kabaahan diolo’ om toilaan poinggompit id ababayan diti.”
Ka disio, suai ko ilo’ nogi’, ababayan diti pinaharo montok monokodung kopurimanan i maan pasarabako’ atalang kopio ilo’ nopo nga’ momogompi’ sandad om pososorili’ poinsandad nopo nga’ iso’ tonggungan poinpopori om pogiuhupan, nogi’ tonggungan i kiguno po’ompus id nunu nopo koyuon.
Presiden om Upisor Eksekutif PBT id siriba’ KKTP nga’ suminain nogi’ montok kookunan I-HIJAU sabaagi tanda’ kogompitan om sokodung kumaa inggisaman kumaa kotilombuson pososorili’ diti, id ababayan dilo’.
Nokotindapou nogi’, Monunurat Koporintaan Pogun Sabah, Datuk Seri Sr. Haji Safar Untong; Monguhup Montiri KKTP, Datuk Mohamad Hamsan Ag. Supain; Monunurat Pointatap Komontirian, Datuk Dr. Jamili Nais, tongo’ Kumoduo Monunurat Pointatap, Presiden ngaawi’ om tongo’ upisor Eksekutif.